Frisbeeën in de keuken
Aan kook- en eettradities heeft iedereen zo zijn eigen herinneringen. Als wij vroeger thuis pannenkoeken aten, maakte mijn vader die. Toen we nog erg jong waren, bouwde hij in onze keuken een soort pop up restaurantje, waardoor mijn broertje en ik samen aan een gedekt tafeltje zaten en telkens mochten bestellen. "Nu één met appel!" en "nu één met kaas! Of "een gewone" zodat je er zelf met stroop een letter of hartje op kon maken. Mijn vader bakte er stiekem ook altijd twee te veel, om ze als frisbees in de lucht te kunnen gooien, zodat de honden die dan weer opvingen. Lachen was dat. Toen heette de pannenkoek trouwens nog -gewoon- pannekoek. En voor die thuisrestaurantjes werden we natuurlijk uiteindelijk ook -gewoon- te oud.
Waar komt het ding eigenlijk vandaan?
Nou, van overal, zo'n beetje. De lijnen van de oorsprong beginnen op meerdere continenten. Er zijn aanwijzingen dat verschillende volksstammen al in de prehistorie op hete stenen een soort koeken bereidden van gedroogde zaden, bloemen, melk en eieren. De Romeinen hadden de "Alita Docia", gemaakt van melk, eieren, meel en honing. En ook de Indianen hadden een eigen versie van mais; de Nokehick. Daarnaast zijn er vermeldingen van pannenkoeken in China en Nepal. Het oude recept reisde in de twaalfde eeuw met de kruisvaarders mee, terug naar Europa. In de Middeleeuwen begon de koek steeds meer te lijken op de variant die we nu kennen. En in Groot Brittannië, Australië, Nieuw Zeeland en Canada werden pannenkoeken destijds gebruikt om de eieren op te maken, voordat het vasten voor Pasen begon. Verder bestaat er een kookboek uit 1439 waarin de pannenkoek genoemd wordt, en hangt in het Rijksmuseum "de pannenkoekenbakster" van Rembrandt van Rijn, uit 1635. Allesbehalve gewoon.
Veelzijdig flensje
Vroeger werd de pannenkoek gemaakt met boekweitmeel. Tegenwoordig vooral met bloem. Maar de pannenkoek is nog steeds enorm veelzijdig. We kennen de zoete variant, met stroop en poedersuiker, hartig met spek en kaas, de dikke Amerikaanse pancakes en de elegante Franse crêpes. Warm of koud. Oh, en de poffertjes en blini's natuurlijk. Met fruit of kaviaar. Als ontbijt, als avondeten, of als dessert. Talloze varianten, ze ontstonden dankzij de landelijke tradities, vaderlandse voorkeuren en destijds voorradige ingrediënten. En nu? Nu komen ze zelfs -gewoon- uit de magnetron...
Over een paar dagen is het Nationale Pannenkoekdag. Ik dacht in eerste instantie dat dit een soort ode aan de pannenkoek zou zijn, met veel aandacht voor de oorsprong van het gerecht, maar dat blijkt niet helemaal waar. Als ik wat verder surf, zie ik overal dat het initiatief 'mede mogelijk gemaakt' wordt door Tefal en Koopmans. Klinkt als een commerciële stunt. Blijkt gelukkig ook niet helemaal waar, want Nationale Pannenkoekdag heeft een maatschappelijk doel: "basisschoolleerlingen stropen de mouwen op om ouderen zelfgebakken pannenkoeken te serveren in oudereninstellingen en op scholen". Wat Tefal en Koopmans dan doen? Zij zorgen voor de benodigdheden; pannen, pannenkoekenmix, vloeibare margarine, koksmutsen, tafelkleden en servetten. Een soort Tefal, je denkt ook aan alles, zeg maar. Nationale pannenkoekdag bestaat al acht jaar, en dit jaar doen er zo'n 600 scholen mee. Daardoor krijgen meer dan 46.000 ouderen aanstaande vrijdag pannenkoeken voorgeschoteld. U wordt enthousiast? Er was zoveel animo voor, dat opgave niet eens meer kan.
Ook weer eens ouderwets pannenkoeken eten? Ik maak "gewone."
Maar andere recepten staan hier: van stroop-banaan en spinazie-zalm tot paleo-kokos.